Сайн байна уу? Зах зээл таагүй энэ үед танд хамгийн эрсдэл багатай хөрөнгө оруулалтын талаар мэдээлэл бэлтгэлээ.
Бонд гэдэг нь тухайн хөрөнгө оруулагчаас зээлдэгчид (ихэвчлэн корпорац эсвэл засгийн газар) тодорхой хугацаанд, тодорхой хүүтэйгээр санхүүжилт олгосон болохыг гэрчилсэн үнэт цаасны нэг төрөл (өрийн бичиг) юм. Бонд нь ихэвчлэн 1ээс 30 жилийн хугацаатай, тодорхой нэрлэсэн хүүтэй, нэрлэсэн үнэтэй байна. Бонд гаргаж арилжаалах нь нэг ёсны зээл авч байгаа хэлбэр бөгөөд ялгаатай зүйл энэ хэлбэрийн зээл нь зах зээлд дээр арилжаалагдах чадвартай байдаг явдал юм. Бондын купон буюу хүү (r) нь нэрлэсэн үнээсээ тодорхой хувиар тогтоогдсон байдаг. Тухайн бондыг эзэмшигч нь жил бүр эсвэл хагас жил тутамд бондын хүү авч, бондын хугацааны эцэст нэрлэсэн үнэтэй тэнцүү хэмжээний үндсэн төлбөрийг эргүүлэн авна. Бондыг хоёрдогч зах зээл дээрээс асар олон тооны харилцаа хамаарал бус бүхий субъектүүд худалдан авдаг учир тухайн бонд эзэмшигчийн эрх ашгийг хамгаалахын тулд тодорхой хэмжээний хууль зүйн зохицуулалтууд хийдэг байна. Бонд эзэмшигчдийн эрх ашгийг хуулийн дагуу бондын гэрээ болон итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөр дамжуулан хамгаалж байдаг. Хэрвээ та бонд худалдан авах талаар сонирхож байвал дараах хэд хэдэн чухал нэр томьёо мэдэх хэрэгтэй. Үүнд:
Бонд гаргагч, бонд худалдан авагч хоёр талын гэрээ байгуулна. Бонд гаргагч компани, корпорациуд хөрөнгө оруулагчдын сонирхлын татахын тулд янз бүрийн нөхцөл болзлуудыг тавьдаг. Тухайлбал:
Мөн бондын ангиллыг санхүүгийн мэргэшсэн байгууллагууд хийдэг ба тухайлбал, Moody’s Investor Service болон Standard & Poor’s -ыг дурдаж болно. Тэд олон тооны корпораци, орон нутгийн үнэт цаас болон бондуудыг үнэлж “AAA, AA, A”; “BBB, BB, B”; “CCC, CC, C” байдлаар ангилдаг.
Олон төрлийн бонд байдаг боловч ерөнхийд нь 4 төрөлд ангилдаг.
- Дээд ангиллын бонд: төлбөрийн чадвар сайтай компаниуд гаргадаг, барьцаа баталгаагүй бондууд байдаг. Хөрвөх ихэвчлэн энэ ангилалд орно.
- Орлогын бонд: санхүүгийн хүндрэлд орсон компаниуд өөрчлөн байгуулалт хийх зорилгоор гаргадаг. Бондын хүүг хэзээ төлөх чадвартай болсон үеэс төлж эхэлнэ. Тэр хүртэл тодорхой хугацаанд хүү төлөхгүй.
- Барьцаат бонд: үндсэн хөрөнгө барилгаар баталгаажигдсан бонд.
- Барьцаат траст бонд: бонд гаргагчийн эзэмшиж байгаа үнэт цаасаар баталгаажигдсан бонд.
- Тоног төхөөрөмжийн сертификат: траст, тоног төхөөрөмжийн сертификат гаргах замаар олсон эх үүсвэрээр худалдаж аваад компаниудад түрээсэлнэ. Тогтоосон тодорхой хугацааны дараа компани уг хөрөнгийг өөрийн болгож авах боломжтой болно. Энэ нь түрээсийн нэг хэлбэр юм.
- Хүүгүй бонд: хүүгүй гаргагдаж нэрлэсэн үнээсээ хорогдуултал хийж хямдралтай арилжаалагдана. Бонд эзэмшигч нь бондын худалдаж авсан үнэ болон нэрлэсэн үнийн зөрүүгээс ашиг олно. Гаргагч болон эзэмшигч татварын хэмнэлт бий болгодог давуу талтай. Хөвөгч хүүтэй бонд: зах зээл дэх хүүгийн өөрчлөлтийг даган тодорхой хязгаарын дотор хүүг өөрчлөх боломжтой байдаг.
Буцаан худалдагдах бонд:* бонд гаргагч компани бусдад нэгтгэгдсэн, бусдыг өөртөө нэгтгэсэн, эсвэл их хэмжээний нэмэлт бонд гаргасан гэх мэт онцгой тохиолдолд бонд эзэмшигч бондоо компани нэрлэсэн үнээр нь буцааж худалдах боломжтой байдаг.
- Буцаан худалдагдах бонд: бонд гаргагч компани бусдад нэгтгэгдсэн, бусдыг өөртөө нэгтгэсэн, эсвэл их хэмжээний нэмэлт бонд гаргасан гэх мэт онцгой тохиолдолд бонд эзэмшигч бондоо компани нэрлэсэн үнээр нь буцааж худалдах боломжтой байдаг.
Ялгавартай үнэтэй арилжааны хэлбэр: Шууд оролцогчийн өрсөлдөөнт бус санал нь тухайн арилжааны амжилттай биелсэн өрсөлдөөнт саналын жигнэсэн дундаж хүүгээр, өрсөлдөөнт санал нь тухайн шууд оролцогчийн ирүүлсэн хүүний саналаар биелэх арилжааг хэлнэ.
Нэгдсэн үнэтэй арилжааны хэлбэр: Шууд оролцогчийн өрсөлдөөнт болон өрсөлдөөнт бус санал нь тухайн арилжааны амжилттай биелсэн өрсөлдөөнт саналын таслагдсан хүүгээр биелэх арилжааг хэлнэ.
Ерөнхийдөө бондын талаар ойлголт боллоо. Мөн дараах хэд хэдэн нэр томьёог мэдэх нь зөв байх.
Хүүгийн түвшин (interest rate) - Зээлийн хүү нь зээлийн өртөг хэр өндөр байгааг, эсвэл хадгаламжийн урамшуулал өндөр байгааг илтгэнэ. Тэгэхээр, хэрэв та зээлдэгч бол зээлийн хүү нь нийт зээлийн дүнгийн хувиар харуулсан мөнгө зээлэхэд ногдуулах дүнг хэлнэ.
Шаардлагатай өгөөж (required return) - Шаардлагатай өгөөжийн түвшин (RRR) нь тухайн хувьцааг эзэмшихтэй холбоотой эрсдэлийн тодорхой түвшний нөхөн төлбөр болох компанийн хувьцааг эзэмшихэд хөрөнгө оруулагч хүлээн авах хамгийн бага өгөөж юм.
Хүүгийн тэгшитгэл (equilibrium interest rate) - Макро эдийн засгийн нэг чухал ойлголт бол мөнгөний эрэлт нь мөнгөний нийлүүлэлттэй яг таарч байгаа хүүгийн түвшин буюу тэнцвэрт хүү юм.
Бодит хүүгийн түвшин - Барааны үнэ өөрчлөгддөггүй буюу инфляцгүй, ба байгууллагад эрсдэл үүсдэггүй төгс ертөнцөд амьдардаг гэж төсөөлбөл тэрхүү ертөнцөд санхүүжилтийн өртөг нь бодит хүүгийн түвшинтэй тэнцүү байна.
Нэрлэсэн хүү - Нэрлэсэн хүүгийн түвшин нь нэг талаас мөнгө зээлдүүлэгчийн бодитойгоор авч буй, нөгөө талаас мөнгө зээлдэгчийн төлж буй хүүгийн түвшин юм.
Бондын нэрлэсэн үнэ - Бондын хугацаа дуусахад компани зүгээс бонд эзэмшигчдэд зээлийнхээ үндсэн төлбөрийг төлөх бөгөөд үүнийг нэрлэсэн үнэ гэнэ.
Бондын купоны төлбөр - Бондын нэрлэсэн үнээс купоны хүүгийн хувиар тооцож, жил бүр, хагас жил тутам хөрөнгө оруулагчдад тогтмол олгох төлбөр юм.
Таны хөрөнгө оруулалтын багцад амжилт хүсье.